Hiru hitz hauek zuzenak dira. Lehenengo biak ("harana" eta "ibarra
Transcripción
Hiru hitz hauek zuzenak dira. Lehenengo biak ("harana" eta "ibarra
vs vs Hiru hitz hauek zuzenak dira. Lehenengo biak ("harana" eta "ibarra") gure eskualdean erabili izan dira tradizionalki; ez ordea azkena ("bailara"), azken urteetara arte arrotza izan baita gure artean. Baina aipatutako azken urte horietan neurrigabeki hedatu da "bailara" hitza, "haran" edo "ibar" hitzen kaltetan askotan, eta sinonimoak izatearen tratamenduaz. Eta hortxe dago akatsa. Azter ditzagun banan-banan: HARANA. EH osoan erabilia. Haran orografikoak (lurraren depresio bat) izendatzeko baliatu izan da. IBARRA-1. EH osoan erabilia. Ibaiek sortutako haranak dira, izatez. Baita ere, hauetako ibaiaren ondoko lur lau eta emankorrak (gaztelaniazko "vega"-ren baliokidea). IBARRA-2. EH osoan erabilia. Erdal "Valle" (letra larriz idatzi ohi dena) hitzaren baliokidea, egungo udal eta udalerriak baino lehenagoko figura historiko-administratiboari egiten dionean (ez halabeharrez ibar/haran orografiko bat izan behar) erreferentzia. Laudio Ibarra = Valle de Llodio; Orbaibar = Valdorva (Val de Orba); Erronkaribar = Valle del Roncal, Izarbeibar = Valdizarbe (Val de Izarbe)... BAILARA. Gipuzkoako hainbat tokitan baino erabiltzen ez den hitza. Gure eskualdean, hitz arrotza eta beharrezkoa ez dena: hedatze modernoa ez dago behar lexiko bati lotuta. Esanahia: 'auzo' edo 'eskualde txikia'. Baina ez da "haran" edo "ibar" hitzen baliokidea. Horretan errua izango du "valle" eta "bailara" hitzen arteko antzak. Argigarriak, Hiztegi Batuan izen honi buruz agertzen den iruzkina: "ez da haran edo ibaren sinonimoa". Eta horixe da, hain zuzen ere, hitz hau erabiltzean gehien egiten den akatsa. Bere jatorria ingelesean egon daiteke ("bay land" edo antzeko batetik eratorria) edo, behinik behin, hala dio zenbaitek. Horrela gauzak eta laburbilduta: = HARAN(A) erabili behar dugu haran orografikoei erreferentzia egiten diegunean. = IBAR(RA) erabili behar dugu 1) haran orografikoei, 2) ibaien ondoko lur emankorrei edota 3) aspaldiko lurralde antolamendurako sistema bati erreferentzia eginez gero. = BAILARA erabil daiteke baina neurriz eta inolaz ere, haran edo ibar hitzen sinonimo gisa. LAUDIO UDALA = EUSKARA ARLOA // Herriko plaza, z/g = 01400 LAUDIO = 944304892 // [email protected] vs vs Los tres términos son correctos. Los dos primeros ("harana" y "ibarra") cuentan con gran tradición en nuestra comarca; no el tercero de ellos ("bailara"), ya que hasta hace algunos años nos ha sido totalmente extraño. Sin embargo, en los citados últimos años la palabra "bailara" se ha expandido de manera desmedida, en detrimento de "haran" e "ibar" y como sinónimo de las mismas. Y es ahí en donde radica el error. Veámoslas una por una: HARANA. Uso extendido a toda EH. Empleada para referirse a los valles orográficos (grandes depresiones del terreno). IBARRA-1. Uso extendido a toda EH. Valles generados por los ríos (cuencas fluviales). También usado para denominar las vegas, tierras bajas, llanas y especialmente fértiles junto a los ríos. IBARRA-2. Uso extendido a toda EH. Equivalente al "Valle" (que suele escribirse con mayúscula) del castellano, figura histórico-administrativa previa a los ayuntamientos y municipios actuales y que no hace necesariamente referencia a un valle orográfico. Laudio Ibarra = Valle de Llodio; Orbaibar = Valdorba; Erronkaribar = Valle del Roncal, Izarbeibar = Valdizarbe (Val de Izarbe)... BAILARA. Palabra de uso limitado a ciertas zonas de Gipuzkoa. Término extraño en nuestra comarca y de uso superfluo, ya que su utilización actual no es la respuesta a una necesidad léxica. Su significado es el de 'barrio' o 'comarca pequeña'. Pero nunca el de "valle". Probablemente este equívoco surja de la similitud entre "valle" y "bailara". Nada más aclaratorio que el comentario recogido en el Hiztegi Batua (con rango de norma académica): "ez da haran edo ibar-en sinonimoa" ('no es sinónimo de haran o de ibar'). Y ahí especialmente reside el uso erróneo que habitualmente se hace de este término. Su origen podría encontrarse en el inglés (proveniente de un "bay land" o similar) o al menos eso es lo que se ha propuesto en más de una ocasión. Así las cosas, y a modo de resumen: = HARAN(A) habrá de usarse cuando se haga referencia a valles orográficos. = IBAR(RA) habrá de usarse cuando se haga referencia a 1) valles orográficos, 2) a vegas y 3) a los antiguos sistemas de ordenación territorial. LAUDIO UDALA = EUSKARA ARLOA // Herriko plaza, z/g = 01400 LAUDIO = 944304892 // [email protected] = BAILARA habrá de usarse con mesura, y jamás con valor semántico equivalente (sinónimo) a los de haran o ibar. LAUDIO UDALA = EUSKARA ARLOA // Herriko plaza, z/g = 01400 LAUDIO = 944304892 // [email protected]