Kampuntin ájamu (deforestación) - Iniciativa para la Conservación
Transcripción
Kampuntin ájamu (deforestación) - Iniciativa para la Conservación
REDD+ EKUATURNUM Ekuaturnum REDD+ tamaka, tarímiat aents nekámtikiatai tusar aármaiti 5 ¿EKUATURSHA REDD+ TAMAN NAJÁNATSASHA ITIURA? Juu takátnaka, Ministerio de Cooperación Económica y Desarrollo (BMZ) chichak, ame Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, kuit apúsam najanatá tutai najánaiti. Ju papin aáraru ju áiniawai: María del Carmen García (Ministerio del Ambiente), Andrea Garzón (GESOREN-GIZ) tura Susana Ruggiero. Edición: Cristina García y María Olga Borja Shuar chichamnum aáru: Tuntiak Katan Aárman iwiarka: Tomás Unkuch, Verónica Saant y Miguel Pidru Takát nájanman chichamrukaru: María Olga Borja, Cristina García y Susana Ruggiero Jú takát pénker ashít tusar ichipias iísaru Eduardo Noboa tura Christian Parra (MAE), Rhena Hoftmann (GIZ), aintsank Tunkiniam irunar penkeraiti tiaru (validadores), tura REDD+ Manu-Yasuni tama írutkamunam wekas iímtiksaru ainia ásarmatai mash yumínkiainiaji. Concepto editorial, diseño e impresión: graphus® 290 2760 [email protected] Ilustración: graphus® - María Belén Guerrero 500 papich' najánamuiti Primera edición: Yankuam 2013 Tunkiniam-Ekuatur Ju takatka Subsecretaría de Cambio Climático - Ministerio del Ambiente najánamuiti. Ju papi aármanum MAE. 2011 REDD+ en Ecuador. Una Oportunidad para Mitigar el Cambio Climático y Contribuir a la Gestión Sostenible de los Bosques, Quito, Ecuador tamanum áwai. Juka Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) Gmbh, tura Conservación Internacional Ecuador (CI Ecuador) nuyá EcoDecisión Cia Ltda. Yaímkiarmayai najánamuiti. Juna nérenniuri mash arántukma átiniaiti. Ju takatan janánawaru papín aárar tsankamainiakui, kuitriniashtin timia asamtai ju papichikia etserkatin tama asamtai nu núkap janánamniaiti, tura aents jintintiatai tusar sukartusminiaiti, tura juka súrushtai papi áiniawai. Ju papi tsankamkarat, seamtiai tusar, tura chikich chichamsha nekatai tusar jui wétiniaiti: Subsecretaría de Cambio Climático Ministerio del Ambiente del Ecuador www.ambiente.gob.ec Teléfono: (593 2) 398 7600 Programa GESOREN GIZ Ecuador www.gesoren.org.ec Teléfono: (593 2) 250 0162 EKUATRUNUM KAMPUNTIN ÁJAMU Ekuaturka chíkich yaáktajai (otro país) apatka iísmaka ti ishitiapchiti, tumaítkiusha, kampunniuri páchimkia (diverso) asa ti warirtiniaiti, nuka juna tákaku asa tumaiti: saménkma nunkanam (amazonía) kampuntin tsuer, tsaer tepakun (BHT) achiakui, tura tsuer nunkanmanka jujúptin kampunniun achiakui (bosques), tura tsuer nunka nuyá saménkma nunkasha micha nunkajai inkiunainiamunam kampuntin yuranmirtin áwai. 3 Tumaítkiusha, ¡kúntutsaiti! Ekuaturnum chikichik uwinmak 70.000 hectáreas kampuntin ájanu asamtai. Kampuntin tí ajanuk (deforestación) tsawánt yapájnia (cambio climático) asamtai, Ekuatura uuntri -tura chikich áents iruntramusha (otros grupos de sociedad civil)júna itiurchat iísar kampuntin ájamun (deforestación) eménkatai tusar takákmainiawai. Uwi 2013 jeámam, Ekuatur nunkanmanka Kampuntin ájamu (deforestación) 30% núkap emenatai tiaru ániawai. ISHICHIK ENENTAÍMSATAI 30% emenátniuka núkapete ¿nu turamniashitiaj? ¿Itiurá juárkimniait? ¿Tura tarímiat aents írutkamu itiur yaimkiamnia áinia? ¿Núrancha Ministerio del Ambiente ya yaínkiartin áinia? 4 D+ Mecanismo REDD+ en Ecuador D E R Kampuntin ájamu (deforestación) itiurchat ajakí wea asamtai Ekuaturnumsha REDD+ enentaimtusmaiti. Ámeka ishíchkikia nékame REDD+ aújmatmaka, juka REDD+ tamaka mukuint gases de efecto invernadero ishímnak tsawánt yapájnia asamtai eménkatai tamaiti. REDD+ tamaka kampuntin ájamun (deforestación) tura kampuntin chínkiara ájamun (degradación) eméneak, mukuint (gases) íshimmianash (emisiones) eménkatsa (reducir) eáwai. Tuma asamtai Ekuatursha mash ni nunké tépakmanum REDD+ najánatai tusa chichaman júsaiti. REDD+ Ekuatur nunkanam nájanma REDD+ Ekuatursha tsawánt yapájniamun (cambio) eménkatsa (mitigar) wakera asa (interesado), kampunniurin pénker waínkiatsa, untsurí iwiaku irunainia aún, tura aents kampunniunam pujú asar kampunniun utsumainia ásarmatai, REDD+ taman aták najánamij tusa iwiárnatan, juárkiniaiti. 5 REDD+ Ekuatur nunkanam najánatniuka menaint akankamu (fases) tesamuiti: AKÁNKAMU 1 6 IWIÁRNARTIN TAMA. Ju akankamunmanka yáma juarna asamtai, yaákat áinia au, REDD+ taman ashí winia nukaruin najánatjai tusa iwiarnain áiniawai. Ju akankamunmanka estrategia túrutskesh programa nacional tama najánatniuti. AKANKAMU 2 Ju akankamunmanka políticas tura estrategia (itiur najánataj) najánat juárkitniuti. AKANKAMU 3 REDD+ TAMA NEKÁS JÚARMA. Ju akankamunmanka proyectos/programas tama takat júarmaiti (implementación), na mukuint (gases) ishímmia (emisiones) eménkatai tusar. Yamai 2013 uwi pujájnia jui yajánmaya yaáktash ju akankamunam jeácharu áiniawai. Ekuaturnumka akankamu 1, iwíarnamu tamanum pujaji. Tuma asamtai Ekuaturka ni aentsrin unuiniaktiniaiti, anentaimturtiniaiti (estrategia) tura takat tesarma (programa) aártiniaiti (es necesario), núna nájanuk, ni nukeen kampuntin ájamun (deforestación) itiur eménkatsa wakera núna aártiniaiti. Ekuaturnum nu papí aárma enentaímtusma (estrategia) tamaka Programa Nacional REDD+ tajinia nuiti, júnaka yamaikia áak pujuiniawai tura juka Plan Nacional de Cambio Climático tamanum nui páchitkia, tura nu máshi Estrategia Nacional de Cambio Climático tamanum páchitkiainiawai. Estrategia Nacional de Cambio Climático Plan Nacional de Cambio Climático Programa Nacional REDD+ 7 Ju REDD+ iwíarnatma tamanum Ekuaturka pujá ása, akankamunam (temas) takákmastinian utsumawai: Kampunniunu étserma (Información Forestal) Juka kampuntin (bosques) Ekuatur nunkanam írunna nu pénker nekatai tamaiti. Kampuntin urukuit tusa papi aármaka (información) itiurkarik (planificar) kampuntin ájamu (deforestación) eménkamniait tura nekáseash kampuntin ájamu majatá nu iístinian yaínmaji (comprobar). Ekuaturnumka Ministerio del Ambiente menaint takatán nájanui: - Evaluación Nacional Forestal: juinkia usumtai kampunniunam carbono urútmak enétka ikiusma aá nu nekapmannawai (calcular). - Mapa histórico de deforestación (kampuntin ájamu aújmatamu nakumkamu): Urutmá kampunniuk yaunchusha ámia tura arútmak yamaisha aá tusa nekápmamu nakumkamu. - Escenario de referencia por deforestación: juka kampuntin júnis áwai tusa aármaiti (línea base) tura urútma mukuintiuna (gases) Ekuatursha ishímia (emisiones) nuiti. Numi tsupiamun iín (control forestal) Numín nánkamsar ajáraraink tusar pénker iyákur (control forestal), númi tsupiktinian tsankatkachma áinia au tura kampunniun ajáraraink (deforestación) tusar ewemturtiniaiti (evitar). Tuma asamtai, kunkuim numín tsupirar ju áinia áu iítia jéach ikiaunkatniuti. 8 Nunka papirí iwiarká takústin Nunka papirí iwiarká takústin (Regulación de tenencia de tierra) REDD+ takatnum pachinkiatsa wakeruinia nuka tura níniurin (derechos) ayamruktaj tusar wakeruiniaka ni nunké papirí iwíarnamu takústin áiniawai. Marco legal, financiero e institucional para REDD+ MARCO LEGAL Juinkia amitiaí papi (normas y reglas), REDD+ Ekuaturnum itiur junaktiata nu aármaiti. Wats, juinkia kampunniun nérenniuri áinia au níniurin (derechos) itiur arantukma áartata nu umíktin (amítiai) aártiniaiti. Tura nashámmiasha (beneficios), kuit enkemasha (ingresos) itiur sunastatá nu amitiaí (leyes) papi aártiniaiti, tura kampuntin ájamu (deforestación) emétatai (frenar) tusar REDD+ takat itiur najánnatta, tura políticas émtuktin amitiaí papi aártiniaiti (reglas). Ekuaturnum REDD+ tajinia núna uuntrinkia Ministerio del Ambiente tama nuiti. Juka enent aimsamka, Ministerio del Ambiente, REDD+ takat itiur junaktiatá nunaka amitiaí papín nájaneawai, tura nu amitiaí aminkiat tusa iiyawai. Wats, amitiai papi tarimiat aents ayamramu (protegen) arantukma aártiniaiti. Sostenibilidad Financiera tamaka Programa Nacional REDD+ takat najánnat tusa, kuit akantukma tuke áti tusa iístiniaiti. 9 ¿Ekuatura uuntrincha (gobierno) ju REDD+ iwíarnatma tamancha ya yayaínia? Juinkia yajáya uunt irúntramu (organizaciones) tura takat tesakma (programa) Ekuatursha REDD+ taman iwiarnatrat tusar yayáiniawai, jui yaiminiaka ju áiniawai: Cooperación Alemana al Desarrollo, GIZ; Banco Alemán para el Desarrollo, KFW; tura Naciones Unidas. ¿Programa ONU-REDD tamasha warímpiait? Ma Ekuaturka, ni nunkeen REDD+ takat júamun iwiarnatrat tusa uunt irúntramu Naciones Unidas tama yayáwai. Jui yáimiuka (cooperación) Programa ONU-REDD tamaiti. Salvaguardas y beneficios múltiples Ekuaturka, REDD+ tamaka áya tsawánt yapájniamunak enentaimtusaink tusa iyáwai, antsu kampunniu nérenniuri tura mash iwiaku írununash (biodiversidad) chichamrawai. 10 Estándares Sociales y Ambientales para REDD+ (REDD+SES, júka inkis chichamjai tamaiti). 2009 uwinmaya juarkí, Ministerio del Ambiente Ekuaturnumianka chíkich yaákat irúntramuka (países) tura chikich uunt iruntramujai (organizaciones) Estándares Ambientales y Sociales REDD+ (REDD+ SES) tajinia núna iwiartawai (preparar) takákmawai. Unuimiataniam (talleres) Ti núkap aents tuakar umíktin chicham (estándares) aárman ichipsar iísarmai, jujainkia nunka, írutkamu, tarímta nunké tura warirí (recursos) irunainia nu arantukma árat tusa najánnamai. Ju nájanmanumka (Comité Nacional de los Estándares) ju irúntramu pachinkiaruka ju áiniawai: Ekuaturnum naámraru (autoridades), írutkamu (comunidades), aénts mátsatkamu (pueblos), tarímiat áents irúntramu, nínki iruntraru (ONGs), sector privado ainia ausha pachinkiaruiti. Planificación intersectorial y coordinación interinstitucional Juka Ekuaturnum instituciones (Ministerios, Gobiernos Provinciales, Municipios) pénker chichasar takatnash ímiatrusank métek júiniak ni takatrijai tukumnaitsuk (contradicciones) katáknasha metek júkiarat tusa juka najánamuiti. Unuimiatma (Investigación) Tamaka REDD+ chicham ejeturtai (definir temas) tusar chicham aárma eámua nuiti (información). Wats jintiatai, muránmaya kampuntin tura nayántsan tsukintrin kucha kampuntin (manglares) írunna au itiurak REDD+ takatnum pachíkminiait núna eáwai. Involucramiento de actores clave Juinkia pénker etsérnak (informar), aújmatnak (dialogar) ashí mash áents (sociedad civil), írutkamu, aents mátsatkamu tura tarímiat aentsush pachíktinian (involucrar) enéntaimtawai. 11 Programa Socio Bosque tura Mecanismo REDD+ métekcharinkia ju áiniawai Mecanismo REDD+ tura Programa Socio Bosque tamajai núkap pachimiainiawai (confunden), tumaitkiusha ju jímiar métekcha áiniawai. Ju nakumkamu nunkani ainia nui métekcharinkia iísminiaiti. PROGRAMA SOCIO BOSQUE MECANISMO REDD+ Tuyá winimia (origen) Socio Bosque tamaka Ekuatur nunka REDD+ tamaka tsawánt yapájnia au itiurkarik tépakmanum (política Nacional) imiátkin (mecanismo) emenkaintiaj (mitigación) tusa susatai (incentivos) tamaiti. Juka Ekuatura uuntri najánamuiti. Juka yajá yaáktanam (internacional) (gobierno) najánamuiti. najánamuiti. Warinia wakera (objetivo principal) Kampunniun (bosques) tura chikich kampuntin túke irunniun (ecosistemas) pénker waínkiatsa (conservar) wakerawai. Juka kampuntin ájamunam (deforestación) tura kampunniu chínkiarar ájamunam (degradación) mukuint íshimmian (gases de efecto invernadero) eménkatsa wakerawai. Kuitrisha tuyá winia Juka máshitkia, Ekuatura kuitrijai ju takatka júnawai. Tura áintsank, juu takat najánatin yajánmaya yaákat (Internacional) tura sectores privados ni kuitrin tsankámmajai (donaciones) yaímkiarat (cooperaciones) tusa nákamnawai. Júnanun kuitian apújniurinkia núkap íruneawai: juka Mercado de Carbono (carbono sumataisurutai), nuamtak yaákat yaíniniamu kuit (cooperación bilateral), tura nuamtak núkap yaákat yaíniniawai kuit cooperación multilateral). Jusha tuu nunkanma najánamniait Juka kampunniu nérenniuri tuú kampunniuna pénker waínniakat tusa wakera nui najánnawai. 12 Juinkia kampunniu nérenniuri ni kampunniurin ájatsuk (deforestación) ewemturman iniakmastatna nu kampunniuk (hectárea) pachísma átiniaiti.
Documentos relacionados
vocabulario shuar vocab - Iniciativa para la Conservación en la
Juu takátnaka, Ministerio de Cooperación Económica y Desarrollo (BMZ) chichak,
ame Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH,
kuit apúsam najanatá tutai najánaiti.
Ju papin...