Programa Xermola - Xunta de Galicia

Bases para a elaboración dunha estratexia para a
PREVENCIÓN DA OBESIDADE INFANTIL EN GALICIA
A OBESIDADE INFANTIL: UN PROBLEMA DE SAÚDE PÚBLICA - 1
• Enfermidade nutricional máis prevalente nos menores de 20 anos. Epidemia
mundial.
• Principal factor de risco para a obesidade no adulto, que supón a segunda causa de
mortalidade prematura e evitable despois do tabaco.
• Considérase froito da interacción entre xenotipo e ambiente (factores do contorno,
sociais, culturais...)
A OBESIDADE INFANTIL: UN PROBLEMA DE SAÚDE PÚBLICA -2
• Asóciase con graves patoloxías xa na idade infantil como as enfermidades
cardiovasculares, a síndrome metabólica, a diabetes tipo 2, a hipovitaminose D e con
problemas psicosociais
• Estímase que cada ano a obesidade orixina en España un gasto sanitario de ao redor
de 2.500 millóns de euros entre custos directos e indirectos.
• A nivel mundial, causa máis mortes que a insuficiencia ponderal.
Obesidade infantil e comorbilidades
PSICOSOCIALES
Baixa autoestima
Aislamento e depresión
Trastornos alimentarios
Outros factores psicosociales
Riscos do adulto
Baixa promoción social
Depresión
Mais obesidade
RESPIRATORIAS
Apnea durante o sono
Mais agudizaciones e mais prevalencia de asma
Síndrome de Pickwick
CARDIOVASCULARES
Hipertensión arterial
Disfunción endotelial
Alteraciones do metabolismo dos lípidos
Inflamación crónica
Riscos do adulto
Enfermidade cardiovascular
Infarto- moerte súbita
GASTROINTESTINALES
Fígado graso
Litiasis biliar
Risco do adulto
Esteatosis hepática
OBESIDADE DO ADULTO
Hipovitaminosis D
MUSCULOESQUELÉTICAS
Episiolisis cabeza do fémur
Tibia vara
Patoloxía articular en la rodilla
Pes planos
Riscos do adulto
Patoloxía articular
ENDOCRINAS
Hipogonadismo en rapaces
Puberdade precoz en rapazas
Ovario poliquístico
Irregularidades menstruais
METABÓLICAS
Resistencia á acción da insulina
Diabetes tipo 2
Dislipemia
Hipovitaminosis D
Riscos do adulto
Diabetes tipo 2
Esteatosis hepática
Factores determinantes da obesidade infantil
(Informe SESPAS 2010)
Publicidade
Entorno alimentario
Agricultura
Pesca
Economía
Industria
Medios de
comunicación
Diferencias de xénero
Educación
Equilibrio vida-traballo
Planificación urbana
Estado socioeconomico
Transporte
Cambios
Equilibrio
Inxesta - gasto
Prevalencia
Obesidade
DISTRIBUCIÓN DOS COSTES ATRIBUIBLES Á OBESIDADE
Comorbilidades
Custos Directos
Custos
Indirectos
Totais
%
Diabete
184,15
41,37
225,52
9
E. Cardiovasculares
344,97
221,48
566,45
22,6
Dislipemias
59,89
0,00
59,89
2,4
E. Musculoesqueléticas
3,03
22,02
25,06
1
Obesidade
28,30
1.606,04
1.634,34
65
Total
620,35
1.890,92
2.507,60
100
Fonte: Estudio DELPHI: Libro blanco “Costes sociales y económicos de la obesidad y sus patologías asociadas” Datos
expresados en millones de euros. Datos actualizados según incremento del IPC.
PREVALENCIA DA OBESIDADE INFANTIL
Homes
Estudo ALADINO: Escolares de 6-9 anos (2011)
*
Mulleres
PREVALENCIA DA OBESIDADE INFANTIL: GALICIA
Sobrepeso (%)
Obesidade (%)
P.Infantil (estimada)*
25-30
12-16
P. Adulto
41,9
23,3
•
A prevalencia real e descoñecida. Estímase a partir doutros estudos: enKid, Galinut, ENS, que usan diferente
metodoloxía (poboación, valores de referencia e puntos de corte) .
Plan galego para a prevención
da obesidade infantil
Marco internacional
• OMS: Estratexia mundial sobre réxime alimentario, actividade física e
saúde
• OMS: Estratexia mundial para a prevención e control das enfermidades
non transmisibles (Political Declaration of the High-level Meeting of the
General Assembly on the Prevention and Control of Noncommunicable Diseases 2011)
Marco UE e España
• Unión Europea: Estratexia europea sobre problemas de saúde
relacionados coa alimentación, o sobrepeso e a obesidade
• España: Estratexia NAOS (Estratexia para a Nutrición, Actividade Física e
Prevención da Obesidade)
• España: Estratexia para a Abordaxe da Cronicidade no Sistema Nacional
de Saúde
Marco Galicia
Parlamento de Galicia
Proposición non de lei en pleno [2352 (09/PNP-000182)] no que se insta a
Xunta de Galicia a:
“Que se elabore e poña en marcha un plan de loita contra a obesidade
infantil, aliñado coa estratexia da Organización Mundial da Saúde, a
Unión Europea e o Goberno do Estado, que, liderado pola Consellería de
Sanidade e coa colaboración de todos os departamentos da Xunta de
Galicia que sexa preciso, permita garantir o mellor nivel de saúde presente
e futura dos nosos nenos e nenas”
(24 de abril de 2013)
Eixe fundamental
OBXECTIVO XERAL
.
Mellorar o patrón alimentario e de actividade física como determinantes
da obesidade na poboación infantil e xuvenil de Galicia
OBXECTIVOS ESPECÍFICOS I
1. Coñecer a prevalencia da obesidade na poboación escolar de 6-16 anos de Galicia.
2. Coñecer o patrón de actividade física e alimentario na poboación escolar de 6-16
anos.
3. Obter un protocolo de actuación en cada un dos ámbitos de intervención en base a
ensaiar, avaliar e seleccionar as intervencións máis custo-eficaces no ámbito
sanitario, educativo e comunitario co fin da súa aplicación posterior na nosa
comunidade.
4. Establecer as bases para integrar o plan na Estratexia Galega de Atención Integral á
Cronicidade.
OBXECTIVOS ESPECÍFICOS II
5. Deseñar e por en marcha un observatorio para a avaliación e seguimento do estilo de
vida dos galegos no seu ciclo vital, en consonancia co Observatorio da Nutrición e o
estudo da obesidade, da Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición.
6. Desenvolver o plan baixo o principio da intersectorialidade, creando un grupo de
traballo por cada un dos 5 ámbitos principais de intervención.
Estructura organizativa
Marco legal
INTERNACIONAL
OMS
Naciones unidas
Unión europea
NACIONAL
Estratexia
para
o
Abordaxe da Cronicidade
no Sistema Nacional de
Saúde
A Lei 17/2011, de 5 de
xulio, de Seguridade
Alimentaria e Nutrición
COMUNITARIA
A lei 8/2008, de 10 de
xulio, de saúde de Galicia
Plan de Prioridades
Sanitarias 2011-2014
“Estratexia Galega de
Atención
Integral
á
Cronicidade
Participantes
Estratexias
Ámbitos de Actuación
Avaliación
PRODUCTOS
INFORMATIVA
Administración
autonómica
Administración
Local
Sociedades
científicas
Asociaciones de
usuarios/as e
consumidores
Sector
empresarial e
privado
FORMATIVA
Escolar
Protocolos
Sanitario
de
Intervención
LEXISLATIVA
PARTICIPATIVA
DE VIXILANCIA
INVESTIGACIÓN
Familiar
e
comunitario
Académico
Empresarial
e
científico
Proxecto
Modelo de
Sistema de
e
intervencións
Rexistro dos
determinantes
das
enfermidades
crónicas
ASISTENCIAL
AMBITOS
ESTRATEXIAS
Informativa
Formativa
SANITARIO
ESCOLAR
Lexislativa
Participativa
FAMILIAR E COMUNITARIO
Asistencial (SERGAS)
EMPRESARIAL
Vixilancia
Investigación
ACADÉMICO E CIENTÍFICO
Exemplo de aplicación das diferentes
estratexias no ámbito escolar
Sobre o entorno, para favorecer
alcanzar as recomendacións
diarias de A.F..
Desenvolver programas formativos
en materia de promoción da A.F.
Co concello: intervencións de
promoción da A.F.: rutas seguras
aos centros escolares, apertura de
instalacións deportivas, etc…
Lexislativa
Sobre a oferta de alimentos e bebidas
no centro escolar
Formativa
Para os responsables da planificación
e elaboración do menú escolar
Menús, cafetería, máquinas vending,
publicidade alimentos no recinto escolar,
etc…
Participativa
Vixilancia
Observatorio estilo de vida
Ca industria alimentaria para a
aplicación de novos productos
reformulados
PRINCIPAIS HITOS
maio
2013
xuño
2013
outubro
2013
novembro
2013
Deseño do Plan
Selección expertos
Formación equipos
Desenv. propostas
Selección propostas
Resultados
E.prevalencia
Presentación
Consello Goberno
Posta en marcha do
Plan
1ª avaliación
Avaliación final
Análise e replantexamento en función de evidencia e resultados
decembro
2013
xaneiro
2014
decembro
2014
decembro
2017
Xan-Mar
2018
LÍDERES DE CADA UN DOS GRUPOS DE TRABALLO
1. Ámbito de académico e científico: Felipe Casanueva Freijo. Xefe do Servizo de
Endocrinoloxía e Nutrición do CHUS, director científico do CIBERobn e Catedrático
de Medicina na Universidade de Santiago de Compostela.
2. Ámbito sanitario: Mercedes Lanza Gándara. Subdirectora Xeral de Planificación e
Programación Asistencial na Dirección Xeral de Asistencia Sanitaria do Servizo
Galego de Saúde.
LÍDERES DE CADA UN DOS GRUPOS DE TRABALLO
3. Ámbito Familiar e Comunitario: Pilar López Carrón. Médico Especialista en Medicina
Familiar e Comunitaria, con destino no centro de saúde de Lalín e concelleira de
saúde neste concello.
4. Ámbito Escolar: Ana Ornilla Guillamón. Subdirectora Xeral de Recursos Educativos
Complementarios na Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria
5. Ámbito Empresarial: Ángeles Romero Rodriguez. Catedrático da Universidade de
Santiago de Compostela da Área de Tecnoloxía dos Alimentos. Presidenta do Comité
Científico da Fundación Dieta Atlántica.
CONCLUSIÓNS
• A obesidade é unha enfermidade crónica cunha elevada prevalencia no noso medio.
Xunto co sobrepeso, consitúen o terceiro factor de risco para todas as causas de
morte e discapacidade.
• A obesidade na infancia é o trastorno nutricional e metabólico máis frecuente e
constitúe un dos problemas de saúde pública máis graves do século XXI, tanto polas
súas consecuencias inmediatas na idade infantil coma polas súas repercusións
futuras na idade adulta.
CONCLUSIÓNS
• O problema da obesidade eo sobrepeso na nosa mocidade debe abordarsea través de
estratexias poboacionales, multisectoriais, multidisciplinarias e adaptadas ao
contorno social e cultural do individuo, e en liña cas estratexias internacionais,
europeas e do estado español
• O Plan Xermola tentará dar resposta a este reto, baseándose na evidencia científica,
na participación de todas as estructuras da sociedade e no compromiso político